Effectief coachen? Kijk niet alléén naar gedrag

Na de zoveelste keer ben je het zat. Hoe vaak moet je nog tegen dat ene teamlid zeggen dat je wilt dat hij meer terugkoppeling geeft? Je geeft hem op voor – veel te dure – feedbackcursus. In dit blog leggen we uit waarom dat waarschijnlijk weggegooid geld is.

Gedragsverandering kan op veel manieren. Zoals in het voorbeeld kun je ervoor kiezen om iemand op te geven voor een cursus. Hij leert en oefent in een middag alle ins en outs op het gebied van feedback geven en nemen. Interessant? Ongetwijfeld. Effectief? Meestal niet. Want bij zo’n cursus leer je vooral een trucje. Het nadeel daarvan is: trucjes verleer je ook weer snel. Wil je duurzaam gedrag veranderen? Dan is het vaak nodig om dieper te graven. Waarom lukt het feedbacken niet zoals je zou willen? Waar komt het ongewenste gedrag vandaan? Op die manier pak je het probleem bij de bron aan.

De Amerikaanse psycholoog David McClelland laat aan de hand van een ijsberg zien hoe effectieve gedragsverandering werkt. Hij maakt daarbij onderscheid tussen het zichtbare gedrag bij mensen enerzijds, en de onzichtbare drijfveren anderzijds. Het gedrag is slechts het topje van de ijsberg dat je boven water ziet drijven. De oorzaak zit onder de waterlijn. Wil je gedrag veranderen? Dan is het essentieel om niet alleen stil te staan bij het zichtbare, maar juist ook bij het onzichtbare. Deze diepere drijfveren bestaan uit overtuigingen, normen en waarden, eigenschappen en motieven. Effectieve verandering bereik je volgens McClelland met aandacht voor alle aspecten.

Overtuigingen

Iedereen heeft overtuigingen. Over wie je bent, wat je wilt en wat je kunt. Ze worden gevormd door alles wat je hebt meegemaakt. Vaak helpen overtuigingen je om keuzes te maken die bij je passen. Dat is meestal handig. Soms kunnen ze ook belemmeren. Wanneer jouw teamlid ervan overtuigd is dat hij iets zonder jouw hulp moet (kunnen) doen, dan kan dat ervoor zorgen dat hij onvoldoende terugkoppelt. Zelfs al heb jij expliciet om feedback gevraagd.

Vragen die je als coachend leider kunt stellen:

• Hoe komt het dat je zo denkt?
• Wat heb je aan deze overtuiging?
• En waarom wil je dit niet loslaten?

Normen en waarden

Je gedrag wordt ook beïnvloed door je normen en waarden. Het gaat dan vooral om de vraag of iets goed of fout is. Je kiest bijvoorbeeld om iets wel of juist niet te doen, omdat het jouw verantwoordelijkheid (niet) is. Misschien koppelt jouw teamlid niet terug, omdat hij denkt dat hij je daarmee lastigvalt en dat dat niet hoort.

Vragen die je als coachend leider kunt stellen:

• Vind jij dit passend in deze situatie?
• Wat vind je belangrijk?
• Hoe wil jezelf behandeld worden?

Eigenschappen

Naast overtuigingen, normen en waarden, zijn er ook nog persoonlijke eigenschappen. Denk aan karakter en competenties. Als jouw teamlid erg introvert is en moeite heeft met sociale contacten, of juist heel zelfstandig en eigengereid is, dan zal het geven van feedback een enorme drempel zijn. Allerlei karaktereigenschappen kunnen hier van invloed zijn: bescheiden, onzeker, koppig, eigenwijs… Ga zo maar door. Eigenschappen kun je moeilijk veranderen, maar je kunt er wel mee leren omgaan.

Vragen die je als coachend leider kunt stellen:

• Deed je dit onbewust?
• Is dit iets waar je vaker mee stoeit?

Motieven

Tot slot zijn er nog motieven. Deze hebben vooral invloed op de richting van je gedrag. Welke kant wil je op? Het kan zijn dat jouw teamlid niets terugkoppelt, omdat hij wil laten zien dat hij heel zelfstandig is in de hoop meer verantwoordelijkheid te krijgen. De beste oplossing hiervoor is om er gewoon over in gesprek te gaan. Dat is wel zo transparant.

Vragen die je als coachend leider kunt stellen:

• Wat is je doel?
• Wat vind je belangrijk in je werk of leven?

Wil je jouw teamlid motiveren om zijn gedrag te veranderen? Coach dan juist ook op alles ónder de waterlinie. De nadruk ligt dan niet op het gedrag, maar op de oorzaken van het gedrag. Ga het gesprek aan. Stel vragen en luister. Wat zegt iemand écht? Wanneer je de diepere drijfveren kent, kun je hiermee aan de slag gaan. Misschien blijkt dan dat niet de feedbacktraining dé oplossing is, maar dat het maken van afspraken helpt om onzekerheid of onduidelijkheid weg te nemen.

Meer leren over effectief coachen? Bekijk ons Leading Others programma.